Każdy chce czerpać satysfakcję z życia, ale nie wszystkim się to udaje. Naukowcy, psychologowie, artyœści od lat próbują ustalić, od czego zależy szczęœście. Ostatnio przeważa opinia, że przede wszystkim... od naszego sposobu myśœlenia.
Tekst: Elżbieta Bogusławska-Przybysz
Gdy słyszymy pytanie: „„Czym jest szczęœście?””, często nie potrafimy okreśœlić dokładnie, co kryje się pod tym pojęciem. O odpowiedźŸ poprosiliœśmy więc ekspertkę, specjalistkę od ludzkich dusz –‒ psycholog Monikę Dreger z Warszawskiej Grupy Psychologicznej. „„Definicja szczęœścia mówi, że jest to emocja, która pojawia się, gdy ktośœ ocenia swoje doœświadczenia –‒ czyli to, co go spotyka w życiu ‒– jako pozytywne. Aby je tak postrzegać, muszą one wnieśœć coœś dobrego lub być subiektywnie ocenione jako dobre. Dla mnie to oznacza, że każdy ma jakieśœ oczekiwania i wyobrażenia (nawet te nieuœświadamiane) i kiedy dośœwiadczenie je zaspokaja, oceniamy je jako pozytywne i wtedy jesteœśmy szczęœśliwi”. Są osoby optymistyczne, którym łatwiej jest być szczęœśliwymi i te bardziej negatywnie nastawione, nieufne. Tym drugim trudniej interpretować swoje dośœwiadczenia jako pozytywne”.
DOBRA POSADA, PIENIĄDZE, LUKSUS...
Bardzo często szukamy szczęśœcia gdzieśœ na zewnątrz. Uzależniamy swoje dobre samopoczucie od czynników materialnych. Zwłaszcza w ostatnich latach obserwuje się dążenie do luksusu i wygody. Ile jest prawdy w powiedzeniu, że pieniądze szczęśœcia nie dają? Sporo, ale nie cała. Zależnoœść poczucia życiowej satysfakcji od większego lub mniejszego bogactwa została dosyć dobrze zbadana. Eksperci, którzy przeprowadzili ankietę wœśród najbogatszych Amerykanów z listy „Forbesa”, ze zdumieniem odkryli, że co trzeci z nich czuje się mniej szczęśœliwy od o wiele biedniejszego przeciętnego rodaka. O pieniądzach marzą głównie ci, którzy ich nie mają. Osoby bogate szybko przyzwyczajają się do swojego statusu i nie postrzegają go jako szczególnego powodu do zadowolenia. Podobnie jak nie cieszymy się z tego, że mamy w domu prąd, ciepłą wodę, centralne ogrzewanie, jedzenie w lodówce itd. Byłyby one przez nas pożądane, gdybyœśmy nagle musieli mieszkać w jaskini, rozpalać ognisko, polować... Poprawa warunków życia może nas uszczęœśliwić, ale na krótko, dopóki jeszcze wyraŸźnie odczuwamy różnicę pomiędzy tym, jak było niedawno, a tym, jak jest teraz. Wygrana na loterii wywoła euforię u osoby biednej, natomiast zupełnie nie zrobi wrażenia na bogatej.
ULOTNOŚœĆ I ILUZORYCZNOŚœĆ
Zdaniem psychologów ewolucyjnych, zostaliśœmy przez naturę zaprogramowani tak, że szczęœście odczuwamy tylko czasami. To chwile, które jedynie na krótko odrywają nas od rzeczywistośœci. Gdybyśœmy stale byli radoœśnie podekscytowani, stępiłaby się nasza uwaga i nie dostrzegalibyśœmy zagrożeń wokół siebie. Strach, złośœć czy smutek mobilizują nas do działania. Szczęśœcie jest więc czymœś, do czego nieustannie dążymy. A co nam utrudnia tę drogę? Po pierwsze, nierealne oczekiwania czy wyobrażenia. Czasami chcemy od życia zbyt wiele i zamiast skupić się na tym, co osiągnęliœśmy, koncentrujemy się na rzeczach, których nam brakuje. I przez to ciągle jesteœśmy niezadowoleni. Kolejna przeszkoda to tzw. warunkowanie szczęœścia. Często zakładamy, że szczęśœliwi będziemy dopiero wtedy, kiedy cośœ osiągniemy, np. gdy: schudniemy 20 kg, zdobędziemy ciekawszą pracę, znajdziemy dla siebie partnera... I nie dopuszczamy myœśli, że bez tego również można czerpać satysfakcję z życia.
Odczuwanie szczęœścia utrudnia nam też mechanizm adaptacyjny, zwany przez niektórych „hedonistycznym młynem”. Chodzi o to, że każdy człowiek ma skłonnośœć do szybkiego nasycania się swoimi osiągnięciami i stawiania sobie kolejnych celów. Jeœśli mamy małe mieszkanie i marzymy o większym, zmiana na duże rzeczywiœście nas uszczęśœliwi, ale potem zaczynamy myœśleć o domu, „przynajmniej malutkim”. A po pewnym czasie z kolei ten dom wydaje nam się za ciasny, chcemy większy itd. Artyśœci, którzy na początku marzą, by zagrać choć mały epizod w filmie, póŸźniej pragną roli pierwszoplanowej, sława zaczyna ich cieszyć, prestiżowe nagrody dają zadowolenie... do czasu. Niektórzy ze zdumieniem odkrywają, że prawdziwe szczęœście daje im coœ innego. Często są to bardzo zwyczajne rzeczy, np. niewyszukane hobby (choćby pielęgnacja ogrodu) czy czas spędzony z rodziną.
ZMIANA NASTAWIENIA
Nie ma uniwersalnego przepisu na szczęœście, jest ono sprawą bardzo indywidualną. Na pewno błędem jest porównywanie się z innymi i próba bycia takimi, jak oni lub dążenie do osiągnięcia tego samego. Dla każdego z nas co innego może być ważne. Dla wielu będzie to np. rodzina, ale ktoœ, kto jest samotny, nie musi czuć się mniej zadowolony z życia od tego, kto ma stałego partnera i dzieci. Naukowcy Uniwersytetu Queensland w Brisbane przeprowadzili badania wśœród pań po sześœćdziesiątce i stwierdzili, że wdowy i panny w tym wieku są szczęœśliwsze niż ich zamężne rówieśœniczki. Prowadzą bowiem ciekawsze życie, są bardziej aktywne i potrafią znaleŸźć dużo Ÿźródeł satysfakcji.
‒ Umiejętnoœść czerpania radośœci w znacznym stopniu można w sobie wypracować. Warto wprowadzić zmiany, dzięki którym nasze oczekiwania będą częœściej spełniane, a tym samym będziemy szczęśœliwsi –‒ podkreśœla psycholog Monika Dreger. ‒– Przede wszystkim proponuję zajrzeć w siebie i rozpoznać własne potrzeby, oczekiwania, stereotypy, wyobrażenia czy nawet marzenia. SprawdŸźmy, czy są to rzeczy realne, możliwe do osiągnięcia, czy schematy są sztywne. Już samo poznanie siebie sprawi, że lepiej się zrozumiemy, a to niewątpliwie prowadzi do szczęœścia. Jeśœli nasze oczekiwania staną się bardziej realne, a to znaczy ‒ możliwe do zrealizowania, jeśœli stereotypy przestaną być sztywne i dopuœścimy zmiany, to łatwiej będzie nam otworzyć się na œświat i innych, łatwiej będzie spełniać swoje oczekiwania, a tym samym będziemy bardziej szczęśœliwi.
Często wydaje nam się, że czegośœ pragniemy, a potem nagle okazuje się, że to wcale nie było nam potrzebne do zadowolenia. Dlatego co jakiœ czas warto zadawać sobie pytanie: „„Czego naprawdę pragnę? Co jest dla mnie ważne?”” W miarę upływu lat, te potrzeby mogą się zmieniać. Warto je w sobie odkrywać i nie zaniedbywać ich. Szczęśœcie jest w nas, to nasza emocja –‒ mówi Monika Dreger. –‒ Czasami ludzie oczekują, że ktośœ lub cośœ da im szczęœście. A tak naprawdę chodzi o to, czy mamy oczekiwania, które ktoœ lub coœ może zaspokoić. Jeœśli tak, to jesteœśmy szczęśœliwi. Nie chodzi mi o to, aby nie mieć oczekiwań, ale o to, aby były one realne i aby œświat mógł je spełniać. Czasami też musimy sami spełniać swoje oczekiwania. I to też musi być realne. Nie wymagajmy tego, co jest po prostu niemożliwe do osiągnięcia.
NA CO DZIEŃ
Wiedząc, że szczęœcie jest ulotne, warto dostrzegać i celebrować miłe chwile w życiu. Nie stać nas na wczasy na Malediwach? Spacer w polskim lesie w ładną pogodę też może być przyjemny. Dobra kawa, chwila relaksu, aromatyczna kąpiel –‒ to wszystko ma znaczenie. Takie drobne cegiełki składają się na ogólne poczucie szczęœścia. Należy też pamiętać, że za radośœć i euforię odpowiadają m.in. endorfiny i serotonina. Poziom tych substancji w naszym organizmie rośœnie, gdy jesteśœmy aktywni fizycznie, dlatego warto uprawiać sport. Uczeni dowiedli, że także pomaganie innym wpływa bardzo pozytywnie na nasz nastrój, bo aktywizuje układ nagrody w mózgu. Altruizm działa więc korzystnie w obie strony –‒ uszczęśœliwia i tych, którym pomagamy, i nas samych.
Warto jak najczęœściej robić podsumowania wszystkich pozytywów w naszym życiu, uwzględniając nie tylko większe osiągnięcia oraz np. dobre zdrowie, ale też takie drobiazgi, jak: smaczny posiłek, ładna pogoda, miła rozmowa z przyjaciółką, dobra ocena dziecka w szkole itd. Już samo uśœwiadamianie sobie tych wszystkich miłych okolicznoœści zwiększy nasze poczucie szczęœścia i doda energii do realizacji marzeń.
Monika Dreger
psycholog i mediator rodzinny z Warszawskiaj Grupy Psychologicznej
