W lipcu 2021 roku 11 miast uzdrowiskowych z siedmiu krajów Europy zostało wpisanych na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Niestety nie ma wśród nich żadnego z polskich uzdrowisk.
Tekst: Katarzyna Sołtyk
Pierwszym uzdrowiskiem wpisanym w 1987 roku na listę UNESCO było miasto Bath w Wielkiej Brytanii. Od tamtej pory kurorty lecznicze Belgii, Czech i Niemiec ubiegały się o to prestiżowe wyróżnienie. Ale dopiero wspólna inicjatywa siedmiu krajów, Czech, Niemiec, Wielkiej Brytanii, Belgii, Włoch, Francji i Austrii, zakończyła się sukcesem. 11 czołowych kurortów Starego Kontynentu znalazło się na Liście Światowego Dziedzictwa UNESCO pod wspólną nazwą Wielkie Uzdrowiska Europy. Najwspanialsze uzdrowiska wyróżniono za niezwykłą rolę, jaką odegrały w historii regionów i krajów oraz w rozwoju i ewolucji społeczeństw i narodów, za piętno jakie odcisnęły na kulturze i wydarzeniach historycznych, a także za zachowanie wyjątkowego klimatu i zabytkowej architektury uzdrowiskowej. Wszystkie one wciąż pełnią funkcje lecznicze i uzdrowiskowe, korzystając zarówno z zabytkowej jak i nowoczesnej infrastruktury, świadczącej o nieustannym rozwoju tych miast.
Najwspanialsze uzdrowiska Europy
Międzynarodowy projekt Wielkie Uzdrowiska Europy jest wyjątkowym dowodem na fenomen europejskich kurortów leczniczych. Tradycje uzdrowiskowe wielu z nich sięgają 2000 tysiące lat wstecz, choć swój największy rozkwit przeżyły od XVIII do początku XX wieku. Były to czasy, kiedy podróże zaczynały służyć już nie tylko podbojom czy celom poznawczym, eksploracyjnym, lecz stały się też nowym sposobem spędzania wolnego czasu. Wtedy też nastąpił dynamiczny rozwój turystyki zdrowotnej, na którą mogli sobie pozwolić głównie najzamożniejsi tego świata. W miejscach, do których przybywała arystokracja w celach zdrowotnych, powstawały luksusowe uzdrowiska, parki, hotele i kasyna. Te ostatnie stały się niemal tak samo charakterystycznym elementem uzdrowisk, jak parki zdrojowe czy pijalnie wód mineralnych. A wszystko dlatego, że dla wyższych sfer przyjemność zawsze była tak samo ważna jak zdrowie.
Europejskie miasta uzdrowiskowe od początku swojego istnienia szczyciły się bogatą ofertą rozrywkową. Organizowano tu wielkie bale i prestiżowe wydarzenia kulturalne, w których regularnie uczestniczyli światowej sławy artyści, muzycy i poeci. Z powodzeniem kwitł też hazard, którego efektem były słynne kasyna, jak choćby to w niemieckim Baden-Baden.
Wśród 11 europejskich uzdrowisk wpisanych na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO pod wspólną nazwą Wielkie Uzdrowiska Europy znalazły się:
UZDROWISKO BELGIJSKIE
Spa
Nowoczesne Thermae Bath Spa wkomponowane w zabytkową achitekturę belgijskiego uzdrowiska Spa, fot. Thermae Bath Spa
Są zwolennicy teorii, że to właśnie stąd pochodzi nazwa dzisiejszych SPA. Tak właśnie nazywa się belgijskie miasteczko uzdrowiskowe leżące w sercu Ardenów i otoczone 300 źródłami wód mineralnych. W XVIII i XIX wieku powstały w nim termy, zabudowania uzdrowiskowe, piękne hotele i oczywiście kasyno, a Spa stało się miejscem spotkań koronowanych głów Europy. Bogaci kuracjusze nie tylko leczyli się tu, ale i udzielali towarzysko, uczestnicząc w licznych balach, bankietach i wystawnych kolacjach. To wtedy miasto zyskało miano kawiarni Europy. Wśród znamienitych gości byli król Szwecji Gustaw III, cesarz Józef II, francuski pisarz Victor Hugo czy włoski uwodziciel Casanova.
Jednym z symboli miasta jest powstały w XVIII wieku Park Siedmiu Godzin. Swoją zabawną nazwę zawdzięcza kuracjuszom, którzy godzinami spacerowali po nim, pijąc lecznicze wody mineralne, które wymagały strawienia. Według ówczesnych lekarzy proces ten zajmował właśnie siedem godzin. Współcześni goście parku mogą zagrać tu w mini-golfa, przekąsić coś kultowej restauracji La Tonnellerie lub wjechać kolejką do term, skąd rozciąga się imponujący widok.
UZDROWISKO BRYTYJSKIE
Bath
Rzymskie Łaźnie w uzdrowisku Bath; fot. Bath/North East Somerset Council
„Jeśli nie wykurujesz się w Bath, nie pomoże ci już nic” – głosił XVIII-wieczny podręcznik medycyny. Odkryte w Bath w XIX wieku łaźnie rzymskie poświęcone bogini Minerwie przez 400 lat służyły jako łaźnie miejskie. Dzisiaj można je już tylko zwiedzać, ale tuż obok mieści się nowoczesne Thermae Bath Spa (uruchomione w XXI wieku), które pełni funkcję współczesnych miejskich term. Wkomponowane w zabytkową zabudowę z 1777 roku zachowało niepowtarzalny uzdrowiskowy klimat. Dumą tego miejsca jest szklany basen na dachu, w którym można się pluskać pod gołym niebem nawet zimą, podziwiając piękną panoramę miasta.
TRZY UZDROWISKA CZESKIE
Karlowe Wary
Architektura uzdrowiskowa w czeskim kurorcie Karlowe Wary
Największe i najsłynniejsze czeskie uzdrowisko gościło rodziny królewskie, głowy państw, wybitnych artystów i arystokratów. W Karlowych Warach bywali: car Rosji Piotr Wielki, król August Mocny, a także tak znane osobistości jak: Goethe, Beethoven, Bach, Mozart, Mickiewicz czy Karol Marks, a w ostatnim czasie: Mia Farrow, Gregory Peck i Whoopie Goldberg. Tradycje uzdrowiskowe miasteczka sięgają XIV wieku, a historyczne budowle wciąż wykorzystywane są do terapii leczniczych. Prawdziwą atmosferę uzdrowiska można poczuć podczas spaceru po zabytkowym centrum, w dolinie rzeki Teplá. Wystarczy przejść się z dzbanuszkiem pełnym wody mineralnej w cieniu eleganckich kolumnad (np. najsłynniejszej neorenesansowej Kolumnady Młyńskiej), zwiedzić Teatr Miejski, Cesarskie Łaźnie czy kościół św. Marii Magdaleny. Warto też rzucić okiem na miasto z jednego z licznych punktów widokowych.
Mariańskie Łaźnie
Zabytkowa kolumnada w czeskim uzdrowisku Mariańskie Łaźnie; fot. Czech Tourism
Po Karlowych Warach, drugi z trzech kurortów należących do tzw. zachodnioczeskiego trójkąta uzdrowiskowego. Naturalnymi skarbami uzdrowiska Mariańskie Łaźnie są źródła wód mineralnych bogatych w dwutlenek węgla i żelazo, borowiny oraz naturalne CO2 pochodzenia wulkanicznego wykorzystywane w celach leczniczych w formie kąpieli mineralnych, suchych kąpieli oraz iniekcji gazowych. Jako jedno z niewielu uzdrowisk na świecie oferuje też kuracje radonowe. Mariańskie Łaźnie odwiedzali cesarz Franciszek Józef, brytyjski król Edward, Wagner, Goethe, Mark Twain czy Chopin. Do dziś korzysta się tu z tych samych historycznych zabudowań uzdrowiskowych z zachowanymi oryginalnymi wnętrzami i wyposażeniem.
Franciszkowe Łaźnie
Uzdrowisko Franciszkowe Łaźnie to jeden z trzech kurortów Zachodnioczeskiego Trójkąta Uzdrowiskowego; fot. Ladislav Renner
Najmłodszy i najmniejszy z trzech kurortów tzw. zachodnioczeskiego trójkąta uzdrowiskowego. Odkrycie źródeł leczniczych datowane jest na 1502 rok, chociaż miasto zostało założone dopiero w XVIII wieku, a uzdrowisko z prawdziwego zdarzenia powstało za sprawą cesarza Franciszka. Franciszkowe Łaźnie słynęły z pierwszych w Europie kąpieli borowinowych i specjalizacji w leczeniu chorób kobiecych, czego efektem stała się ogromna liczba kobiet przyjeżdżających tu bez męskiego towarzystwa, co sprawiło, że kurort stał się europejskim centrum emancypacji. Dzisiejsze kuracje opierają się na wykorzystaniu źródeł leczniczych, borowiny oraz naturalnych gazów.
UZDROWISKO FRANCUSKIE
Vichy
Park Kennedy w uzdrowisku Vichy; fot. L.Plancke
Vichy znane jest przede wszystkim z wody eksportowanej na cały świat. Jest ona też podstawą znanej marki kosmetyków do pielęgnacji skóry, dostępnej w aptekach całej Europy. Nie każdy jednak wie, że pod tą nazwą kryje się również słynne francuskie uzdrowisko, w którym leczyli się m.in. Ludwig XV czy Napoleon, który miał tu swoją letnią rezydencję. W Vichy powstały eleganckie wille i hotele, promenady, ogromny kompleks kąpielowy, pijalnia wód, łaźnia w stylu orientalnym, opera i oczywiście kasyno.
TRZY UZDROWISKA NIEMIECKIE
Uzdrowisko Baden-Baden
Słynne kasyno w Baden-Baden; fot. Casino Geiger-Messner
Światowej sławy niemiecki kurort, którego działalność lecznicza sięga X w. p.n.e. Największą sławę uzdrowisko zyskało w wiekach XVIII i XIX, kiedy modne stawały się podróże w celach wypoczynkowych, zdrowotnych i rozrywkowych. Rodzącą się wówczas turystykę uskuteczniały głównie wyższe sfery (głównie władcy, wpływowi politycy i artyści – muzycy i pisarze), dla których powstawały liczne luksusowe hotele, słynne kasyno i dom uzdrowiskowy. Już wtedy do Baden-Baden przylgnęło miano letniej stolicy Europy. Do dzisiaj w uzdrowisku wykorzystuje się 12 źródeł mineralnych i stosuje zimne oraz gorące kąpiele. O ich leczniczych właściwościach można się przekonać w termach, z których najpopularniejsze to: nowoczesne termy Caracalla i zabytkowe rzymsko-irlandzkie łaźnie Fryderyka.
Uzdrowisko Bad Kissingen
Uzdrowisko Bad Kissingen, fot. Bayer, Staatsbad Bad Kissingen/ Heji Shin
W Bad Kissingen w Bawarii wykorzystuje się siedem źródeł wód leczniczych bogatych w minerały. Można ją pić, kąpać się w niej lub używać do inhalacji. Architektura uzdrowiska to połączenie dziewiętnastowiecznego neoklasycyzmu i nowoczesności. Na przyjezdnych największe wrażenie robi pijalnia Wandelhalle, największa tego typu konstrukcja na świecie. Miasto rozsławiły wizyty niemieckiego kanclerza Otto von Bismarcka. Jedną z turystycznych atrakcji miasteczka, obok różanych ogrodów i kasyna, jest Muzeum Bismarcka.
Uzdrowisko Bad Ems
Uzdrowisko Bad Ems leży nad rzeką Lahn; fot. Dominik Ketz
Bad Ems to malownicze cesarskie uzdrowisko w zachodnich Niemczech (w Nadrenii-Palatynacie), położone nad rzeką Lahn, prawym dopływem Renu. Słynie ze źródeł solankowych, ważnych wydarzeń historycznych i produkcji soli emskiej (m.in. w pastylkach). Pierwsze domy uzdrowiskowe powstały tu już w XIV wieku. Swój największy rozkwit miasto przeżyło w XVII i XVIII wieku, kiedy wzniesiono tu wiele łaźni i imponujący Dom Zdrojowy (Kurhaus) oraz w wieku XIX, kiedy gościły tu takie osobistości jak: cesarz Wilhelm I, car Mikołaj I, car Aleksander II, Richard Wagner czy Fiodor Dostojewski.
UZDROWISKO WŁOSKIE
Montecatini Terme
Termy Tettuccio w Montecatini Terme
Pomiędzy Pizą a Florencją leży Montecatini Terme – uzdrowiskowy ogród Europy. Miejscowość liczy zaledwie 20 tys. mieszkańców, ale jest jednym z największych i najbardziej eleganckich kurortów Toskanii. Słynie z zachwycających parków, ogrodów i gajów oliwnych. Goście mogą tu wybierać spośród 200 hoteli różnych kategorii i trzech łaźni termalnych. Za najpiękniejszą uchodzi Terme Tettucio, wspaniały secesyjny kompleks zabierający swoich gości w podróż po dawno minionej epoce, która w tym miejscu odcisnęła ogromne piętno.
UZDROWISKO AUSTRIACKIE
Baden koło Wiednia
Pomnik Straussa w parku zdrojowym; fot. Hornyik
Kolejne Baden w Europie może się poszczycić rzymskimi tradycjami sięgającymi 2000 lat wstecz. Położone tuż obok wielkiej europejskiej metropolii Baden, przez długi czas było ulubionym letnim kurortem Habsburgów. Nie może więc dziwić sława, przepych i tradycje muzyczne tego miejsca, które regularnie odwiedzały takie osobistości, jak Mozart, Beethoven i Strauss. Uzdrowisko słynie z najlepszej sceny operetkowej i Festiwalu Operetkowego odbywającego się od czerwca do września w Letniej Arenie.
Otoczone lasami i wzgórzami porośniętymi winnicami oferuje gościom wspaniały mikroklimat i 14 źródeł termalnych wód (m.in. siarkowych) o właściwościach leczniczych. Oprócz Parku Zdrojowego z zabytkową architekturą uzdrowiskową można tu podziwiać również bardziej nowoczesne projekty, jak największy w Europie wiszący szklany dach rozciągający się nad rzymską łaźnią.
I szkoda tylko, że wśród Wielkich Uzdrowisk Europy nie ma ani jednego polskiego uzdrowiska? Czyżby żadne z 45 rodzimych uzdrowisk nie zasługiwało na to wyróżnienie? Aż trudno w to uwierzyć.
