Zielony szczypiorek, chrupiąca rzodkiewka i listek œświeżej sałaty na kanapce to pierwsze oznaki wiosny w kuchni. Nowalijki nie tylko nastrajają optymistycznie, ale właœściwie spożywane i przechowywane są korzystne dla zdrowia i urody.
Tekst: Sylwia Zagórska
Nowalijki – młode wiosenne warzywa
Nowalijki to pojawiające się wiosną pierwsze œświeże i młode warzywa. Zalicza się do nich m.in. szczypiorek, rzeżuchę, sałatę czy nać pietruszki, a także młode ogórki gruntowe, marchewki i pomidory. Nowalijki nęcą nas zachęcającymi kolorami i zapachem, tak odmiennymi od zimowej kapusty i buraczków, z którymi mieliœśmy do czynienia przez ostatnich kilka miesięcy. Pojawiają się jednak głosy, że nowalijek nie powinno się jeœść, bo są hodowane na nawozach i nie mają wartoœści odżywczych. I rzeczywiœście, dietetycy zgodnym chórem twierdzą, że nowalijki mogą być urozmaiceniem i kolorowym dodatkiem do diety, ale jednak tylko dodatkiem. Nie powinny być traktowane jako główny składnik posiłków.
Nowalijki – czy rzeczywiście są zdrowe?
Sprzedawane na straganach, bazarach czy w supermarketach nowalijki przyciągają wzrok i wzmagają apetyt. Nic dziwnego, po długim okresie spożywania warzyw z mrożonek i słoików, mamy wreszcie ochotę na cośœ œświeżego. Powinniœśmy jednak bardzo uważać, co i kiedy kupujemy.
Specjaliœści do spraw żywienia ostrzegają przed bezmyśœlnym kupowaniem nowalijek. Te pojawiające się najwczeœśniej są bowiem bardzo często naszpikowane substancjami przyspieszającymi ich wzrost oraz polepszającymi wygląd. Ze zdrowiem i witaminami nie mają wiele wspólnego. A nieprawidłowe przechowywanie (np. w folii nieprzepuszczającej powietrza) sprawia, że stają się wręcz dla zdrowia niebezpieczne!
Trzeba też pamiętać, że nowalijek nie poleca się: alergikom, cierpiącym na wrzody żołądka, chorującym na zespół jelita nadwrażliwego oraz dzieciom poniżej 3 roku życia, gdyż ich układ pokarmowy jest niedojrzały i nie radzi sobie z nowalijkami, które mogą wywołać u nich ból brzucha lub wysypkę.
Aby uchronić się przed zgubnymi skutkami przedwczesnego spożywania młodych warzyw, nie dać się nabrać pięknie wyglądającym i wykorzystać z nich wszystko to, co najlepsze dla zdrowia i urody, wystarczy wiedzieć, kiedy w stanie naturalnym wzrastają w gruncie. Dlatego przytogowaliśmy dla was krótkie charakterystyki warzyw zaliczanych do nowalijek, wraz z informacjami o korzyœściach, jakie wypływają z ich spożywania, a także ich okresie wegatatywnym.
Pamiętajcie też, że równie ważne, jak prawidłowy wybór nowalijek, jest ich przechowywanie. Nie wolno ich trzymać w lodówce, szczelnie zapakowanych w foliowych torebkach. Wytwarzająca się wewnątrz wilgoć przyspiesza przemianę azotynów w rakotwórcze nitrozoaminy. Znacznie lepiej jest szufladę w lodówce wyłożyć jakimśœ materiałem przepuszczającym powietrze, np. pergaminem czy płótnem.
NOWALIJKI – OGÓREK DZIAŁA MOCZOPĘDNIE
Nie ma zbyt wielu witamin czy minerałów. Zawiera jedynie trochę jodu i witaminę A. Ma mało kalorii (13 kcal w 100 g) i delikatnie pomaga w usuwaniu nadmiaru wody z organizmu. Obecne w ogórkach enzymy rozkładają witaminę C. Dlatego nie należy ich łączyć w jednym posiłku np. z pomidorami. Ogórki gruntowe hoduje się od czerwca do wrzeœśnia. Ich pojawienie się w sklepach czy na targach wiosną nie jest więc spowodowane wiosennym okresem.
RZODKIEWKA ‒ KRÓLOWA NOWALIJEK
Jej właśœciwoœci zdrowotne znane już były w starożytnym Egipcie, a Grekom służyła do poprawy trawienia, pamięci, wzroku i usprawnienia intelektu. Rzodkiewka ma liczne wartoœści odżywcze. Jest nieocenionym Ÿźródłem potasu, dlatego powinny po nią sięgać osoby zmagające się ze zbyt wysokim ciœśnieniem. Zawiera sporo związków siarki, dzięki czemu wzmacnia wypadające włosy i łamiące się paznokcie. Polecana jest też na niestrawnośœci i pobudzenie apetytu.
Współczesna fitoterapia wykorzystuje ją w leczeniu wielu dolegliwośœci, w tym: kamieni nerkowych, krzywicy, anemii, artretyzmu i reumatyzmu, a nawet chorób oskrzelowych i astmy. Ma działanie wykrztuœśne, dlatego łagodzi męczący kaszel. Rzodkiewki są niskokaloryczne (16 kcal w 100 g). Najlepiej spożywać je œświeże, zaraz po wyrwaniu. Łatwo je wyhodować, wystarczy do tego słoneczny balkon, a na zbiór czeka się ok. 3 tygodni. Jeśœli kupujemy w sklepie czy na targu, to najlepiej dopiero od połowy maja –‒ wczeœśniejsze są szklarniowe. Kupując rzodkiewki, trzeba zwracać taką samą uwagę na korzeń, co na liœście ‒– nie powinny mieć żółtych przebarwień. Zbyt duże rzodkiewki mogą zawierać nadmiar związków azotowych. Warzywo powinno mieć gładką skórę, bez œśladów gnicia. Rzodkiewki są nietrwałe i szybko więdną. Nie powinno się przechowywać ich dłużej niż 2 dni w lodówce, najlepiej w miseczce z wodą.
NOWALIJKI – RZEŻUCHA WZMACNIA I OCZYSZCZA
Rzeżucha to bardzo zdrowa nowalijka. Wpływa korzystnie zarówno na zdrowie, jak i urodę. Jest źŸródłem potrzebnych naszemu organizmowi witamin (zwłaszcza witaminy C) i mikroelementów. Jest nieoceniona, kiedy dopada nas wiosenne przesilenie, czujemy się słabo, kiepsko znosimy zmiany temperatur, mamy szarą cerę i matowe włosy. Poza tym hoduje się ją absolutnie bez żadnych nawozów chemicznych.
Rzeżucha jest pikantna, ma oryginalny, ostry smak i zapach, dlatego nie każdy ją lubi. Ta delikatna rośœlinka jest bliską krewniaczką kapusty. Z dziewięciu odmian występujących w Polsce, spożywamy jedną – rzeżuchę ogrodową. W medycynie ludowej rzeżuchę nazywano zdrowiem ciała. Nic dziwnego, skoro była lekiem na pasożyty jelit i owrzodzenia skóry. Już wtedy wiedziano, że dezynfekuje jamę ustną i przewód pokarmowy. Poza tym działa moczopędnie –‒ z tego względu wskazana jest przy chorobach nerek. Ale uwaga! Jeśœli zjemy jej za dużo, może spowodować stan zapalny pęcherza. Kilka porcji wielkośœci łyżeczki od herbaty w zupełnoœści wystarczy w ciągu doby. Rzeżuchę najlepiej wyhodować samodzielnie w domu. Wówczas mamy pewnoœść, że nie została skażona żadnymiszkodliwymi substancjami. Aby wyrosła, wystarczy wata i woda.
NOWALIJKI – POMIDOR W WALCE Z RAKIEM
Pomidor ma sporo witaminy C, a także E, K i PP. Zawiera też dużo potasu obniżającego ciœśnienie krwi. Ale najważniejszy jest likopen, przeciwutleniacz z grupy karotenoidów. Zapobiega on wielu chorobom, m.in.: zawałowi serca i miażdżycy, rakowi szyjki macicy, piersi czy prostaty. Sezon na pomidory trwa od czerwca do wrzeœśnia. Młode pomidory kupowane wczesną wiosną, jako nowalijki, hodowane są w szklarniach przy użyciu sztucznych nawozów.
NOWALIJKI – NATKA PIETRUSZKI NA ODPORNOŚĆ
Ma bardzo dużo wzmacniającej odpornoœść witaminy C, a także działanie bakteriobójcze i moczopędne, dlatego zaleca się ją w zaburzeniach pracy nerek. ŒŚwietnie wpływa na wzrok i cerę, poprawia też humor. Neutralizuje rakotwórcze związki znajdujące się w dymie tytoniowym, dlatego powinni spożywać ją palacze. A do tego jej żucie błyskawicznie poprawia nieœświeży oddech. Nie należy jej jednak spożywać przed wizytą w solarium lub ekspozycją na słońce, bo uwrażliwia skórę na promieniowanie UV i może być przyczyną przebarwień. Ułatwia trawienie, ale powinny na nią uważać osoby cierpiące na zgagę. Poza tym, można ją uprawiać na balkonie, a najwięcej wartoœści odżywczych ma ta œświeżo zerwana.
NOWALIJKI – SAŁATA DLA KOBIET W CIĄŻY
Amerykanie jedzą sałatę dla zdrowia, Francuzi dla smaku, a Włosi dla urody. Wbrew obiegowej opinii, sałata ma mnóstwo wartoœści odżywczych, witaminy i minerały. OrzeŸźwia, poprawia trawienie i odkwasza. Jest też bogata w kwas foliowy –‒ substancję potrzebną kobietom planującym potomstwo. A do tego jest niskokaloryczna (jeden liśœć to 1 kcal), dlatego poleca się ją osobom na diecie odchudzającej ‒– oczywiœście pod warunkiem, że nie poleją jej tuczącym sosem œśmietanowym. Wybierając sałatę, zwracaj uwagę na wygląd liśœci –‒ nie powinny mieć plamek, odbarwień i muszą być jędrne. Przygotowując potrawę, nie krój jej nożem, tylko rwij palcami, żeby nie straciła cennych wartośœci odżywczych. Jedząc, też nie używaj noża.
NOWALIJKI – SZCZYPIOREK JEST NAJLEPSZY
Szczypiorek wykorzystywano już 4000 lat temu. W œśredniowieczu uchodził za skuteczny lek na dolegliwoœści żołądkowe i przeziębienie. Wierzono również, że leczy słuch, a także chroni przed duchami i czarownicami. Dziœś wykorzystywany jest w kuchni na całym œświecie. Szczypiorek jest bliskim krewniakiem cebuli, czosnku i pora. W 100 g œświeżych liœci znajduje się około 80 mg witaminy C, 26 mg karotenu oraz 16 mg olejków eterycznych zawierających siarkę. Poza tym szczypiorek to Ÿźródło potasu, wapnia, sodu, fosforu, żelaza i magnezu oraz cukrów, białek, witamin B1, B2 i PP. Nawet niewielki dodatek szczypiorku korzystnie wpływa na pracę układu trawiennego, wzmacnia żołądek. Poza tym wzmaga apetyt, dlatego warto dodawać go do zup, kanapek czy twarożku dzieci niejadków. Wybierając szczypiorek, zwróć uwagę, by był intensywnie zielony, sprężysty i bez przebarwień. Jeśœli wybierasz szczypior z cebulą, upewnij się, że cebula nie jest miękka, spleœśniała albo nie ma œśladów gnicia.
===============
CZYTAJ TEŻ:
