Burak znajduje się na liście dziesięciu najzdrowszych polskich warzyw. Zalecany jest w leczeniu anemii, przeziębień, grypy, zapalenia nerwów i wątroby. Lekarze podkreślają, że buraki powinniśmy spożywać zwłaszcza w okresach spadku odporności oraz wzmożonego wysiłku fizycznego lub psychicznego.
Tekst: Sylwia Zagórska
Choć burak jest tak powszechny i łatwo dostępny, należy do najmniej docenianych warzyw w naszej kuchni. A szkoda, bo jego skład i właściwości dla zdrowia i urody są wprost nieocenione.
BURAK – NIEDOCENIANE WARZYWO
Sięgając po buraki, ograniczamy się do ćwikły, barszczu czerwonego i nieśmiertelnego dodatku do mielonego, czyli buraczków zasmażanych. Tymczasem lecznicze właściwości buraka są ogromne. Zawdzięcza je betalainom, tym samym barwnikom, które występują m.in. w szpinaku. Dzięki nim mamy lepszą odporność, wolniej się starzejemy i zapobiegamy wystąpieniu nowotworów. Burak to prawdziwe bogactwo kwasu foliowego, potasu, magnezu, cynku i witaminy C. Jest też doskonałym źródłem glutaminy – regenerującego aminokwasu ułatwiającego twórczą pracę mózgu.
Szklanka soku z buraka dziennie potrafi zdziałać cuda: uchroni przed katarem, uwolni od zgagi, obniży ciśnienie krwi i doda sił. Ponadto buraki mają mało kalorii, a przy tym zawierają błonnik. Są więc doskonałe dla osób próbujących zrzucić nieco kilogramów. Przyspieszają przemianę materii, hamują apetyt i pomagają szybciej pozbywać się toksyn. Jedzenie buraków działa jak detoks – warzywa te wspierają bowiem wątrobę, jelita i nerki w skutecznym i szybkim wydalaniu wszystkich zbędnych i szkodliwych produktów z naszego organizmu.
4000 TYSIĄCE LAT HISTORII BURAKA
Lecznicze właściwości i wartość odżywczą buraka znano już od dawna, nie tylko w Polsce. Nad Morzem Śródziemnym burak jest popularny od co najmniej 4000 lat. Lecznicze działanie buraka cenili też medycy starożytnego Babilonu. Za ich przykładem poszli Grecy i Rzymianie. Potomkowie tych ostatnich tak zasmakowali w tym warzywie, że zaczęli jeść nawet jego mizerne korzonki i wciąż próbowali zwiększyć ich rozmiar. Udało się to dopiero włoskim ogrodnikom w XVI wieku. Z czasem buraki stały się bardziej zróżnicowane. Dziś znamy buraki ćwikłowe, pastewne i cukrowe, które zrobiły oszałamiającą karierę za czasów Napoleona, kiedy w Europie pozbawionej dostaw cukru z trzciny zaczęto szukać nowych metod jego pozyskiwania.
BURAK – KTÓRE ODMIANY NAJZDROWSZE?
Burak to roślina uprawna wywodząca się z dzikiej odmiany pochodzącej z Bliskiego Wschodu. Istnieje kilka odmian, spośród których godne wyróżnienia są m.in. burak liściowy (czyli botwina) oraz burak korzeniowy.
Wśród bulwiastych odmian znamy burak cukrowy (wykorzystywane do produkcji cukru), burak pastewny (stanowiące pożywienie dla zwierząt hodowlanych) oraz burak ćwikłowy, który trafia na nasze talerze. Dzięki bogactwu witamin i minerałów, buraki to ceniony składnik farmaceutyczny, a nawet surowiec kosmetyczny.
Burak ćwikłowy musi być w dobrym gatunku, czyli mieć cienką skórkę, a w przekroju jednolitą barwę i błyszczący miąższ. Jego marmurkowata faktura świadczy o nadmiarze celulozy, która w żołądku fermentuje i jest ciężkostrawna. Jak wszystkie warzywa korzeniowe, im są większe, tym prawdopodobnie bardziej naszpikowane chemicznymi nawozami. Dlatego warto wybierać niezbyt duże buraki – do 8 cm średnicy.
BURAK WZMACNIA UKŁAD KRWIONOŚNY
Smakowity korzeń buraka zawiera witaminy A, witaminy z grupy B oraz C, a także sporo kwasu foliowego potrzebnego nie tylko przyszłym mamom, ale nam wszystkim, ponieważ pobudza produkcję czerwonych krwinek, a także pomaga usunąć z krwiobiegu homocysteinę – jej wysoki poziom może wywołać choroby serca. Produkcję czerwonych krwinek pobudzają również zawarte w buraku żelazo i kobalt, dlatego warzywo w szczególności polecane jest osobom cierpiącym na anemię. Poza tym w buraku znajdziemy również fluor, wapń, potas, magnez, bor, cynk, lit, a także cez i rubid. Uff, samo zdrowie! Warto pamiętać, że aby móc skorzystać z tych zdrowotnych właściwości, buraka najlepiej spożywać na surowo, ponieważ podczas gotowania traci cenne wartości odżywcze. Więcej walorów zachowuje po upieczeniu niż po gotowaniu.
Zawarte w burakach barwniki należą do bardzo silnych przeciwutleniaczy i czterokrotnie zwiększają przyswajanie tlenu przez komórki. Buraki pomagają też wyregulować poziom cholesterolu, przeciwdziałają zwapnieniom naczyń krwionośnych. Powinni je jadać nadciśnieniowcy, gdyż – jak udowodnili naukowcy – azotany obecne w soku z buraków podnoszą we krwi stężenie regulującego ciśnienie tlenku azotu.
BURAK – KORZEŃ Z ZASADAMI
Piękny kolor buraków to zasługa betaniny, antyutleniacza chroniącego przed niszczącym działaniem wolnych rodników. Z tego powodu buraki należą do warzyw najskuteczniej zwalczających raka. Czerwone pigmenty unicestwiają wolne rodniki, które uszkadzając DNA, przyczyniają się do powstawania nowotworów. Już pół wieku temu naukowcy zauważyli, że stan chorych na raka przewodu pokarmowego lub pęcherza, którzy wypijali dwie szklanki soku z surowych buraków dziennie, poprawia się. Dziś wiemy też, że buraki wspomagają organizm po chemioterapii czy przy niedokrwistości.
Buraki należą też do produktów odkwaszających organizm. Jeśli kiepsko się czujesz, brakuje ci energii, często się przeziębiasz, twoja skóra jest szara, paznokcie osłabione, a włosy wypadające to znak, że masz zachwianą równowagę kwasowo-zasadową. Przyczyny mogą być różne: stres, szybkie tempo życia, brak aktywności fizycznej (lub wręcz pczeciwnie – zbyt intensywne ćwiczenia), zła dieta, używki, odwodnienie, przyjmowanie niektórych leków, a także zła dieta odchudzająca. Burak, jako produkt zasadowy, który podczas trawienia zachowuje odczyn alkaliczny, pomoże ci w odkwaszeniu organizmu.
BURAK MA WYSOKI INDEKS GLIKEMICZNY
Burak jest niskokaloryczny, ma zaledwie 43 kcal w 100 g, ale ma wysoki indeks glikemiczny IG – 64. Buraków nie powinni jeść chorzy na cukrzycę, ponieważ nawet w ich ćwikłowej odmianie jest sporo cukru. Znakomite są natomiast dla dzieci i młodzieży często narażonych na anemię.
BURAK DLA ZDROWEJ I PIĘKNEJ SKÓRY
Regularne spożywanie buraków chroni naszą skórę przed nadmiernym starzeniem i zmarszczkami. Dodatkowo likopen, naturalny przeciwutleniacz obecny w buraku, poprawia elastyczność skóry oraz chroni ją przed poparzeniem słonecznym. Sok z buraków pomaga wyeliminować swędzenie głowy, jej suchość i łupież. Bardzo dobrze sprawdza się w leczeniu łuszczycy. Dodatkowo karotenoidy – naturalne barwniki, którym burak zawdzięcza czerwoną barwę, poprawiają jakość włosów, zwiększają ich grubość oraz nadają im połysk. Sok z buraków jest pomocny także w leczeniu trądziku oraz czyraków.
A więc... nie bądź burak i jedz buraki, skoro masz je na wyciągnięcie ręki.
WARTOŚCI ODŻYWCZE BURAKA /W 100 G SUROWYCH/ UGOTOWANYCH WARZYW
Wartość energetyczna – 43/44 kcal
Białko ogółem – 1.61/1.68 g
Tłuszcz – 0.17/0.18 g
Węglowodany – 9.56/9.96 g (w tym cukry proste 6.76/7.96)
Błonnik – 2.8/2.0 g
Witamina C – 4.9/3.6 mg
Tiamina – 0.031/0.027 mg
Ryboflawina – 0.040/0.040 mg
Niacyna – 0.334/0.331 mg
Witamina B6 – 0.067/0.067 mg
Kwas foliowy – 109/80 µg
Wapń – 16/16 mg
Żelazo – 0.80/0.79 mg
Magnez – 23/23 mg
Fosfor – 40/38 mg
BURAK W ZDROWYCH PRZEPISACH:
SAŁATKA Z BURAKA Z RUKOLĄ
Składniki:
1 upieczony burak
garść rukoli
1 pomarańcza
1 łyżeczka amarantusa
1 łyżeczka oliwy z oliwek
kilka orzechów
Burak należy upiec w folii aluminiowej w temp. 180 st. i pokroić w kostkę lub plastry. Pokrojoną pomarańczę dodajemy do buraków i rukoli. Dopraw amarantusem i oliwą z oliwek, dołóż kilka pokruszonych orzechów. Smacznego!
KREM Z BURAKÓW Z FETĄ
Składniki:
500 g buraków
500 g ziemniaków
1,5 l bulionu warzywnego
1/2 szklanki śmietany 12%
ser feta
sól i świeżo zmielony pieprz do smaku
1 listek laurowy, 1-2 ziarna ziela angielskiego
Buraki wyszoruj i ugotuj w skórce z 1 łyżeczką cukru i soli. Obierz buraki, obierz je i pokrój w kostkę. Umieść je w garnku z pokrojonymi ziemniakami. Zalej wszystko bulionem i gotuj do miękkości ziemniaków z dodatkiem listka i ziela, które po ugotowaniu usuń. Zupę zmiksuj w blenderze, dodaj śmietanę, dopraw do smaku i posyp pokruszoną fetą.
SOK Z BURAKA
Składniki:
1 burak
1 duża marchewka
pół pomarańczy
kawałek świeżego imbiru
garść natki pietruszki
pół szklanki wody
Buraka i marchewkę umyj i obierz ze skórki, a następnie pokrój na mniejsze kawałki. Przełóż warzywa do blendera i zmiksuj. Dolej wody, posiakaną pietruszkę, kawałki pomarańczy i imbiru. Całość zmiksuj jeszcze raz, do osiągnięcia gładkiej i płynnej konstystencji. Napój przecedź przez sitko, tak by uzyskać klarowny sok.
BURACZANY HUMMUS
Składniki:
1 szklanka suchej
ciecierzycy
1 upieczony burak
1/2 szklanki pasty tahini
sok z 1/2 cytryny
2 ząbki czosnku sól
1/2 łyżeczki mielonego kuminu
1 i 1/2 łyżeczki sody oczyszczonej
sól i pieprz do smaku
BURAKI GOTOWANE CZY SUROWE?
Odpowiedź jest prosta – oczywiście surowe. Składniki mineralne zawarte w burakach rozpuszczają się w wodzie, dlatego lepiej ich nie gotować, chyba że w zupie. Jeśli chcesz skorzystać w pełni z całego dobrodziejstwa buraków, pij surowy sok. Możesz też upiec buraki w skórce i obrać tuż przed jedzeniem.
_________________________________________________________________________________________________________
